Ciekawe, ze sporą ilością zabytków miasto powiatowe na Dolnym Śląsku. Miejsce to znajdowało się przy szlaku handlowym łączącym Europę Zachodnią ze Wschodnią, to też szybko powstała tu osada. Miało to miejsce w XII wieku, wtedy miejscowość nazywała się tylko Środa i była znana z odbywających się tutaj w każdą środę targów. Osada przez jakiś czas zaczęto nazywać nawet Nowy Targ, ale po jakimś czasie powrócono do nazwy pierwotnej. Środa przekształciła się w miasteczko za panowania księcia śląskiego Henryka Brodatego w latach 1202-1238. Wtedy też powstało tu wiele budowli, których część przerwała do dziś, sprawiając, że miasto warto odwiedzić. Prawie przez 600 lat miasto było poza granicami Polski, gdyż w 1335 roku zostało włączone do Królestwa Czeskiego. Pod ich panowaniem miasto w XV wieku przeżyło najazd husytów i poważnie wtedy ucierpiało. Od 1741 roku Środa znalazła się pod panowaniem pruskim i do Polski powróciła dopiero po II wojnie światowej.
Najbardziej ciekawa jest historyczna, centralna część miasta, którą okalały mury miejskie z końca XIII–XIV w., częściowo zachowane do dziś. Najciekawsze budynki skupiają się wokół Rynku Dolnego z fontanną, są nimi: ratusz (obecnie muzeum) z drugiej połowy XIV w., kościół par. pw. św. Andrzeja, z XIII w., kościół, obecnie par. pw. Podwyższenia Krzyża, z połowy XIV w., dzwonnica, z pierwszej połowy XV w., ruina zamku przy ul. Cmentarnej i wiele innych historycznych zabudowań. Miast rozsławił też Skarb średzki, który ukryto tu prawdopodobnie w II połowie XIV w., a odnaleziono podczas prac budowlanych w 1985 i 1988 roku. Jego najcenniejszym elementem jest korona składająca się z 12 elementów. Każdą część wieńczy wyobrażenie orła. Została ona wykonana w drugiej połowie XIII w. Do skarbu należą również: kolista zapona, ozdobiona pośrodku kameą z chalcedonu, złote zawieszki oraz srebrne i złote monety. Warto dodać, że przed wiekami środa słynęła też z produkcji wina, więc najważniejszą, cykliczną imprezą jest tu „Święto Wina w Mieście Skarbów”. Zapomniana przez wiele lat tradycja odżyła na nowo w 2005 roku i odbywa się w każdy drugi weekend września. Jest to impreza dwudniowa. Pierwszy dzień poświęcony jest konferencji winoroślarzy i winiarzy, a drugi to festyn etniczno-historyczny, oraz jarmark o charakterze średniowiecznego targu, na którym odbywa się prezentacja win i produktów lokalnych oraz pokaz dawnej sztuki rzemieślniczej.
GPS: 51.16363, 16.59524
